Παρασκευή 30 Απριλίου 2010

Η ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ

Ενώ περιμέναμε τα τεχνολογικά άλματα, το διαδίκτυο, η ευρυζωνικότητα, τα ιστολόγια, η άμεση ενημέρωση να βελτιώσουν την πληροφόρηση του πολίτη, συμβαίνει το αντίθετο.
Τα μέσα διάδοσης έχουν βελτιωθεί, αλλά η πληροφορία στο μεγαλύτερο ποσοστό της έχει υποβαθμιστεί.

Σπανιότατα μπορείς να διασταυρώσεις μια πληροφορία από άλλη, ανεξάρτητη πηγή, ακόμη σπανιότερα να κάνεις αυτοψία, δύσκολα μπορείς να σταθμίσεις την αξιοπιστία του πληροφοριοδότη σου, ακόμη δυσκολότερα να εντοπίσεις την αρχική πηγή της πληροφορίας.
Οι πιο αντικρουόμενες πληροφορίες αναμετρούνται στην αρένα της ενημέρωσης για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη σου. Συχνά ο πιο παχύς τίτλος, τα πιο εντυπωσιακά γράμματα, η πιο πολυκυκλοφορημένη πληροφορία κερδίζει τις εντυπώσεις. Στο τέλος εξουθενωμένος από το ψάξιμο, την έρευνα των πηγών, τη διασταύρωση πληροφοριών αφήνεσαι στην πιο χειμαρρώδη πληροφορία. Γιαυτό λέμε ότι εκείνοι που ελέγχουν τα μέσα, διαμορφώνουν την κοινή γνώμη.

Υπάρχουν εργαλεία για να ελέγχεις αποτελεσματικά την πληροφόρησή σου?

Ο Αριστοφάνης γράφει τις κωμωδίες του στη δύση του χρυσού αιώνα του Περικλή. Αυτές που σώζονται ως σήμερα είχαν την τύχη (να κινούν το ενδιαφέρον των μεταγενέστερων και) να αντιγράφονται και να ξανααντιγράφονται επί 20 περίπου αιώνες και έπειτα να τυπώνονται και να επανεκτυπώνονται (μετά την εφεύρεση της τυπογραφίας) ώστε να φτάσουν ως εμάς. Οι κωμωδίες αυτές σώζονται σήμερα σε πολλά χειρόγραφα σε διάφορες βιβλιοθήκες του κόσμου. Ο φιλόλογος που θα μελετήσει τα χειρόγραφα, θα διαπιστώσει ότι περιέχουν ασυμφωνίες, διαφορές σε μια λέξη, σε μια φράση σε κάποιο απόσπασμα γιατί έχει παρεισφρήσει το ανθρώπινο λάθος κατά την αντιγραφή. Πώς θα ξεδιαλύνει τι πραγματικά έγραψε ο Αριστοφάνης; Ακόμη δυσκολότερα, ο ιστορικός τι συμπεράσματα θα βγάλει για την εποχή του Περικλή διαβάζοντας Αριστοφάνη;

Το πρώτο πράγμα που θα κάνει ο φιλόλογος, είναι να σχεδιάσει ένα δένδρο που δείχνει ποιος αντιγράφει από ποιον. Κατατάσσει τα χειρόγραφα με βάση την παλαιότητα (τα πιο αρχαία πρώτα). Έπειτα ελέγχει ποια νεότερα χειρόγραφα περιέχουν τα ίδια ή και περισσότερα λάθη από κάποια παλιότερα για να τα εξοβελίσει.

Επίσης για τη διόρθωση των λαθών θα λάβει υπόψη τις διαφορές στη γραφή ανά τους αιώνες. Για παράδειγμα το 10ο αιώνα μ.Χ. το γράμμα «κ» γράφεται παρόμοια με το «β».

Έπειτα θα ρωτήσει τον αρχαιολόγο αν τα αρχαιολογικά ευρήματα συμφωνούν με τις περιγραφές του Αριστοφάνη.

Ειδικά για την ποίηση που υπακούει σε αυστηρούς κανόνες για το μέτρο, μπορεί ο φιλόλογος να εντοπίσει και να διορθώσει τα λάθη που αντιβαίνουν αυτούς τους κανόνες.

Αφού ο φιλόλογος διορθώσει το κείμενο του Αριστοφάνη θα το παραδώσει στον ιστορικό. Ο τελευταίος θα λάβει υπόψη του τις προτιμήσεις του Αριστοφάνη, τις εμπάθειες, το καυστικό χιούμορ του. Θα διασταυρώσει τα γεγονότα από άλλους συγγραφείς της εποχής (Θουκυδίδη, Ξενοφώντα) ή και μεταγενέστερους θα ερευνήσει τα αρχαιολογικά ευρήματα για να καταλήξει σε συμπεράσματα.

Βέβαια για εμάς είναι εξαιρετικά επίπονο και χρονοβόρο να ακολουθούμε τέτοιες διαδικασίες για καθημερινά θέματα και εξάλλου τα δικά μας συμπεράσματα στα δικά μας καθημερινά θέματα μας επηρεάζουν αμεσότατα: ποιο γάλα θα αγοράσω, ποια κρέατα είναι καθαρά, ποιο τρόφιμο δεν περιέχει μεταλλαγμένα, σε ποια παραλία θα κολυμπήσω, πόσο ακίνδυνο είναι το νερό της πόλης μου ή το τάδε φάρμακο;

Δεν υπάρχουν σχόλια: