Τρίτη 18 Οκτωβρίου 2011

ΤΑ 8 ΘΕΟΤΟΚΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΩΝ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΩΝ


Μεγάλη εντύπωση που προξένησε το Θεοτοκίο του πλ.Δ ήχου.

Θεοτοκία ονομάζουμε τα τροπάρια που αναφέρονται στη Θεοτόκο. Υπάρχουν δε μυριάδες, σκεφθείτε ότι κάθε ομάδα τροπαρίων (σε όποιον Άγιο, ή γεγονός κι αν αναφέρονται) συνοδεύεται από ένα θεοτοκίο.

Επικεντρώνομαι στα θεοτοκία που συνοδεύουν τα οκτώ αναστάσιμα απολυτίκια.
Απολυτίκιο ονομάζουμε το «τελευταίο» τροπάριο του Εσπερινού πριν την «απόλυση» του ιερέα. Τα αναστάσιμα απολυτίκια αναφέρονται στην ανάσταση του Κυρίου και είναι οκτώ, ένα για κάθε ήχο (=τρόπο μελωδίας) (καλά υπάρχουν 100δες τρόποι μελωδίας).

Κατά σειράν τα Θεοτοκία είναι τα εξής, θα εστιάσω την προσοχή μου στο τελευταίο.

Θεοτοκίον Α΄ ήχου (ακούστε το-αρχείο ήχου)

Μετάφραση:
Μόλις ο Γαβριήλ σου είπε, Παρθένε, το «Χαίρε», μαζί με τη φωνή έπαιρνε σάρκα ο Δεσπότης όλων μέσα σε Σένα που είσαι η αγία κιβωτός. Όπως είπε ο δίκαιος Δαυίδ, αποδείχθηκες πλατύτερη από τον ουρανό, αφού βάσταξες το Δημιουργό Σου. Δόξα σε Αυτόν που κατοίκησε μέσα σου, δόξα σε Αυτόν που γεννήθηκε από Εσένα, δόξα σε Αυτόν που μας ελευθέρωσε με τον τοκετό σου.

Σχόλια:
Το κείμενο απευθύνεται στη Θεοτόκο, περιγράφει την ενσάρκωση και δοξολογεί τον σεσαρκωμένον. Στατιστικά μπορούμε να πούμε ότι σε αυτό το Θεοτοκίο, Θεοτόκος και Χριστός εκθειάζονται 50% έκαστος (το μισό κείμενο αναφέρεται στη Θεοτόκο το άλλο μισό στο Χριστό). Το τροπάριο δεν περιέχει κάποια επίκληση, κάποιο αίτημα. Λογικό, αφού περιορίζεται να ευχαριστήσει-δοξολογήσει για την ελευθερία μας από το κακό.

Θεοτοκίον Β΄ ήχου (ακούστε το-αρχείο ήχου)
Μετάφραση:
Όλα ξεπερνούν την ανθρώπινη διάνοια, όλα είναι εξαιρετικά ένδοξα τα δικά Σου Θεοτόκε μυστήρια: στην αγνεία ήσουν σφραγισμένη, την παρθενία Σου φύλαγες, ως μητέρα έγινες γνωστή αδιαμφισβήτητα αφού το Θεό γέννησες τον αληθινό. Αυτόν ικέτευε να σώσει τις ψυχές μας.
Σχόλια:
Αυτό είναι θεοτοκίο 100%! Αναφέρεται εξολοκλήρου στη Θεοτόκο και τις αρετές Της. Ο Χριστός αναφέρεται μόνο σε τρεις λέξεις. Ακόμη και η επίκληση γίνεται στη Θεοτόκο.

Θεοτοκίον Γ΄ ήχου (ακούστε το-αρχείο ήχου)
Μετάφραση:
Εσένα που μεσίτευσες τη σωτηρία του γένους μας (του ανθρωπίνου γένους) ανυμνούμε Θεοτόκε Παρθένε. Διότι με τη σάρκα που από Σένα προσέλαβε ο Υιός Σου και Θεός μας, καταδέχθηκε το πάθος της σταύρωσης και μας λύτρωσε από τη φθορά ως φιλάνθρωπος.
Σχόλια:
Στατιστικά: Θεοτόκος-Χριστός 50-50. το πρώτο μισό αναφέρεται στη Θεοτόκο και την ενσάρκωση, το άλλο μισό στο Χριστό και τη σταύρωση. Επίκληση δεν υπάρχει, υποφώσκει η ευχαριστία για τη λύτρωση.

Θεοτοκίον Δ΄ ήχου (ακούστε το-αρχείο ήχου)
Μετάφραση:
Το μυστήριο που από την αρχή του κόσμου ήταν απόκρυφο και στους Αγγέλους άγνωστο, δια Σου, Θεοτόκε, φανερώθηκε στους ανθρώπους πάνω στη γη. Ο Θεός με ασύγχυτη ένωση σαρκώθηκε και σταυρό για εμάς καταδέχθηκε εκούσια. Με αυτόν (το σταυρό) ανάστησε τον πρωτόπλαστο και έσωσε από το θάνατο τις ψυχές μας.
Σχόλια:
2,5 γραμμές για τη Θεοτόκο 3,5 γραμμές για το Χριστό. Βέβαια όλα αυτά τα οκτώ θεοτοκία συνοδεύουν αναστάσιμα απολυτίκια και έτσι δικαιολογείται η συχνή αναφορά στο Χριστό, τη σταύρωση και την ανάσταση. Επίκληση δεν υπάρχει, υποφώσκει η ευχαριστία για τη σωτηρία.

Θεοτοκίον πλ.Α΄ ήχου (ακούστε το-αρχείο ήχου)
Μετάφραση:
Χαίρε η πύλη του Κυρίου που δεν τη διάβηκε κανείς. Χαίρε τείχος και σκέπασμα αυτών που προστρέχουν σε Σένα. Χαίρε ήσυχο λιμάνι και ανύπαντρη που γέννησες ενσαρκωμένο το δημιουργό Σου και Θεό. Μη λείψει η πρεσβεία Σου για αυτούς που ανυμνούν και προσκυνούν το παιδί Σου.
Σχόλια:
Επιτέλους ένας χαιρετισμός στη Θεοτόκο! Είμαστε στο 5ο κατά σειράν Θεοτοκίο. Στο πρώτο Θεοτοκίο ίσα που αναφέρθηκε ο χαιρετισμός του Γαβριήλ. Εδώ χειμαρρώδεις χαιρετισμοί επευφημούν τη Θεοτόκο για τις αρετές Της. Ο Χριστός αναφέρεται σε τρεις λέξεις. Το τροπάριο κλείνει με εκτενή επίκληση για ανελλειπή πρεσβεία και βοήθεια.

Θεοτοκίον πλ.Β΄ ήχου
Μετάφραση:
Εσύ που την ευλογημένη κάλεσες μητέρα Σου, ήλθες για το πάθος με εκούσιο θέλημα, έλαμψες στο σταυρό θέλοντας να αναζητήσεις τον Αδάμ και έλεγες στους αγγέλους « χαρείτε μαζί μου γιατί βρέθηκε η χαμένη δραχμή». Δόξα σε Σένα που με σοφία σχεδίασες τα πάντα.
Σχόλια:
Αυτό προφανώς δεν είναι Θεοτοκίο! (με την αυστηρή έννοια του όρου) Αναφέρει τη Θεοτόκο μόνο σε μια λέξη, της χαρίζει και ένα κοσμητικό χαρακτηρισμό. Όλο το άλλο αναφέρεται στο Χριστό και κλείνει με μια δοξολογία στο πρόσωπό Του.

Θεοτοκίον Βαρέως ήχου (καλά περιμένατε να λέγεται πλ.Γ΄ ήχου!)

Μετάφραση:
Αφού είσαι θησαυρός της δικής μας ανάστασης, εμάς που σε Σένα πιστεύουμε πανύμνητε, σήκωσε από το λάκκο και το βυθό των πταισμάτων μας. Διότι Εσύ έσωσες  τους υπεύθυνους για την αμαρτία  γεννώντας τη σωτηρία. Εσύ που πριν από τη γέννα είσαι παρθένος και στη γέννα παρθένος και μετά τη γέννα πάλι παρθένος.
Σχόλια:
Ένα από τα ωραιότερα Θεοτοκία! (αν και αδικημένο αφού τα υπόλοιπα ψάλλονται μέχρι και 30 φορές το μήνα ενώ αυτό εξαιτίας πολλών συγκυριών το πολύ 4 φορές το χρόνο!)
Επιτέλους ένα κείμενο αποκλειστικά για τη Θεοτόκο! Πολύ πλούσιος ύμνος στη Θεοτόκο και στην παρθενία Της. Ενδιαφέρον είναι που η επίκληση δεν έρχεται στο τέλος αλλά στην αρχή! Εντύπωση επίσης προκαλούν τόσο ο πλεονασμός «λάκκου και βυθού» όσο και η παρήχηση «έσωσας –σωτηρίαν» αλλά και η τριπλή επανάληψη παρθένος- παρθένος- παρθένος. Είναι το πρώτο από τα 8 που παραδέχεται τα λάθη των ανθρώπων (βλ. ανάλυση στο τελευταίο Θεοτοκίο)

Θεοτοκίον πλ.Δ΄ ήχου
Μετάφραση:
Εσύ που για χάρη μας γεννήθηκες από Παρθένο και σταύρωση υπέμεινες αγαθέ, που με το θάνατό (Σου) λαφυραγώγησες το θάνατο και την ανάσταση έδειξες ως Θεός, μην παραβλέψεις αυτούς που έπλασες με το χέρι Σου. Δείξε τη φιλανθρωπία Σου ελεήμων, δέξου τη Θεοτόκο που σε γέννησε και πρεσβεύει για εμάς και σώσε, Σωτήρα μας, λαό απεγνωσμένο.
Σχόλια:
Προφανώς ούτε αυτό είναι Θεοτοκίο! (με την αυστηρή έννοια του όρου.) Η Θεοτόκος αναφέρεται μόνο σε δυο σημεία. Είναι ολόκληρο μια επίκληση στο Χριστό. Πάντως είναι εντυπωσιακό πώς κλιμακώνει σε δύο άξονες αφ’ ενός μεν τις προσπάθειες του Χριστού για τη Σωτηρία των ανθρώπων (γεννήθηκες - υπέμεινες - λαφυραγώγησες - έδειξες) και αφετέρου τις ικεσίες των ανθρώπων (για χάρη μας- μην παραβλέψεις - δείξε φιλανθρωπία- δέξου -σώσε) που εδώ αυτοί οι άνθρωποι εμφανίζονται «απεγνωσμένοι» (πόσο επίκαιρο!)
Επίσης πόσο ανθρώπινο (και σύνηθες): ικετεύεις τον ανώτατο άρχοντα και για καβάτζα έχεις ήδη ικετεύσει τη μάνα του και τον παροτρύνεις κιόλας να δεχθεί τις πρεσβείες της!

Όσον αφορά το ανθρώπινο στοιχείο παρατηρούμε στα 8 Θεοτοκία τα εξής:
Το 1ο ακροθιγώς αναφέρει την ελευθερία (προφανώς από κάτι που μας σκλάβωνε)
Το 2ο ικετεύει για τη σωτηρία των ψυχών μας.
Το 3ο αναφέρει τη σωτηρία και τη λύτρωση από τη φθορά
Το 4ο αναφέρει επίσης τη σωτηρία των ψυχών
Το 5ο ζητάει ανελλειπή πρεσβεία
Το 6ο παρομοιάζει τον άνθρωπο με τη χαμένη δραχμή (παρόμοιο με το χαμένο πρόβατο)
Το  7ο παραδέχεται ότι είμαστε βουτηγμένοι σε λάκκο και βυθό λαθών
Το 8ο κορυφώνει τους τόνους για αναζήτηση σωτηρίας από ένα λαό απεγνωσμένο (πρώτη φορά δοσμένο εδώ με τόση ένταση)

Δεν υπάρχουν σχόλια: