Το ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ σε απλά βήματα…
Για να κάνουμε σύνταξη, πρέπει να ξέρουμε γραμματική!
1. Υπογραμμίζουμε όλα τα ρήματα της περιόδου.
2. Κυκλώνουμε όλους τους υποτακτικούς συνδέσμους,
τις αναφορικές
αντωνυμίες, τα αναφορικά επιρρήματα, τις ερωτηματικές αντωνυμίες* και τα ερωτηματικά
επιρρήματα*.
Αυτές οι λεξούλες μας βοηθάνε αφάνταστα: εισάγουν
δευτερεύουσες προτάσεις!
Οι τελικοί υποτακτικοί σύνδεσμοι («να», «για να»)
εισάγουν τελικές προτάσεις
Οι αιτιολογικοί υποτακτικοί σύνδεσμοι («αφού»,
«επειδή») εισάγουν αιτιολογικές προτάσεις
Οι χρονικοί υποτακτικοί σύνδεσμοι («όταν», «πριν»,
«αφού») εισάγουν χρονικές προτάσεις κ.ο.κ.
Οι αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα
εισάγουν αναφορικές προτάσεις
Οι ερωτηματικές αντωνυμίες και τα ερωτηματικά επιρρήματα
εισάγουν πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις*
*(εκτός αν
βρίσκονται στην αρχή της περιόδου ή εντός εισαγωγικών οπότε είναι ευθείες ερωτήσεις, δηλαδή κύριες προτάσεις)
|
3. Βάζουμε κάθε δευτερεύουσα πρόταση σε
παρενθέσεις (). Τις κύριες προτάσεις τις βάζουμε σε αγκύλες [].
4. Δουλεύω μέσα σε κάθε πρόταση:
Έχω ήδη υπογραμμίσει το ρήμα.
Βρίσκω το υποκείμενο (πάντα σε ονομαστική πτώση)
Βρίσκω το κατηγορούμενο- σε ονομαστική (αν το ρήμα είναι
συνδετικό), το αντικείμενο- σε αιτιατική (αν το ρήμα είναι
μεταβατικό) – ή δύο αντικείμενα το ένα σε αιτιατική (άμεσο) και το άλλο σε
γενική ή σε εμπρόθετο (έμμεσο) αν το ρήμα είναι δίπτωτο.
Αν το ρήμα είναι αμετάβατο δεν ψάχνω
κατηγορούμενα και αντικείμενα.
Πχ.
Ο πύργος είναι ψηλός (κατηγορούμενο).
Διάβασα το μάθημα (αντικείμενο).
Της έστειλα μήνυμα
(έμμεσο και άμεσο αντικείμενο).
Κοιμάμαι. (αμετάβατο ρήμα, δεν παίρνει αντικείμενο).
5. Τα υπόλοιπα ουσιαστικά (αν δε συνοδεύονται από πρόθεση) μπορεί
να είναι:
1. στην ίδια πτώση με το ουσιαστικό που
προσδιορίζουν άρα 1α΄) είτε παράθεση (ουσιαστικό γενικότερης έννοιας που
συνοδεύει ουσιαστικό ειδικότερης έννοιας) 1β΄) είτε επεξήγηση
(ουσιαστικό ειδικότερης έννοιας που συνοδεύει ουσιαστικό γενικότερης έννοιας) Αυτοί λέγονται ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί.
2. σε άλλη πτώση από το ουσιαστικό που
προσδιορίζουν (αυτοί λέγονται ετερόπτωτοι προσδιορισμοί):
γενική υποκειμενική «η νίκη των ελλήνων»
γενική αντικειμενική «το ψήσιμο του αρνιού»
γενική κατηγορηματική «το βιβλίο είναι μεγάλης αξίας»
(για
τους πολύ διαβαστερούς αυτή ανήκει στο κατηγορούμενο και όχι εδώ στους
ετερόπτωτους)
γενική κτητική «το βιβλίο του μαθητή»
γενική του δημιουργού «η Οδύσσεια του Ομήρου»
γενική της αξίας «τηλεόραση χιλίων δολαρίων»
γενική της αιτίας «η λύπη του αποχωρισμού»
γενική της ύλης «ποτήρι ξύλου»
γενική του περιεχομένου «ποτήρι νερού»
γενική της ιδιότητας «άγαλμα μεγάλης ομορφιάς»
γενική του τόπου «στο μουσείο της Ακρόπολης»
αιτιατική
αντικειμενική « προσοχή τις λακούβες»
αιτιατική της
αναφοράς «τοίχος πέντε μέτρα ύψος»
αιτιατική του
περιεχομένου «ένα ποτήρι νερό»
αιτιατική του
ποσού «τοίχος πέντε μέτρα ύψος»
6. Τα επίθετα είναι συνήθως κατηγορούμενα (αν
συνοδεύουν συνδετικό ρήμα) ή επιθετικοί προσδιορισμοί (δείχνουν μόνιμη ιδιότητα-
«ξύλινη καρέκλα») ή κατηγορηματικοί προσδιορισμοί (δείχνουν προσωρινή ιδιότητα-
«δακρυσμένα μάτια»).
7. Οι αντωνυμίες μπορούν να παίξουν όλους τους ρόλους
που παίζουν τα ουσιαστικά και τα επίθετα!
8. Οι μετοχές συνήθως μπορούν να αναλυθούν σε κάποια
επιρρηματική δευτερεύουσα πρόταση και τότε τις βαφτίζουμε με το αντίστοιχο
όνομα.
Πχ. αν η μετοχή μπορεί να αναλυθεί σε χρονική πρόταση,
τη βαφτίζουμε χρονική μετοχή.
Ειδικά οι μετοχές παθητικής φωνής (π.χ. λυπημένος,
αγαπημένος κ.ο.κ.) μπορούν να λειτουργούν ως επίθετα.
Υπάρχουν μετοχές που απλώς δείχνουν τρόπο και λέγονται
τροπικές.
Πάντως για τις μετοχές οφείλουμε να βρούμε το υποκείμενό τους, το κατηγορούμενο, ή το αντικείμενο ή ακόμη και το ποιητικό τους αίτιο.
9. Τα επιρρήματα λειτουργούν ως επιρρηματικοί
προσδιορισμοί (τόπου, χρόνου κ.τ.ο.).
10. Οι σύνδεσμοι:
α΄)Οι παρατακτικοί σύνδεσμοι συνδέουν όμοιους όρους (πχ. κύρια
πρόταση με κύρια πρόταση, υποκείμενο με υποκείμενο).
β΄)Οι υποτακτικοί σύνδεσμοι εισάγουν δευτερεύουσες προτάσεις του
ίδιου είδους (πχ. οι συμπερασματικοί σύνδεσμοι εισάγουν συμπερασματικές
προτάσεις, οι υποθετικοί σύνδεσμοι εισάγουν υποθετικές προτάσεις).
11. Οι προθέσεις συνοδεύονται από κάποιο ουσιαστικό ή
επίθετο ή αντωνυμία ή επίρρημα και λειτουργούν ως εμπρόθετοι προσδιορισμοί
(τόπου, χρόνου κ.τ.ο.).
12. Αναλύω τα είδη των δευτερευουσών προτάσεων
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Α΄. Ονοματικές – λέγονται έτσι επειδή παίζουν το ρόλο
ουσιαστικού (ή επιθέτου) στην πρόταση εξάρτησης (είναι δηλαδή υποκείμενο, αντικείμενο ή επιθετικός προσδιορισμός). Τέτοιες είναι οι:
βουλητικές [θέλω]
–(να
ειδικές [είπε]
-( ότι
ενδοιαστικές
[φοβάται]-(μήπως
αναφορικές [εκείνος]-( ο οποίος
πλάγιες ερωτηματικές [ρώτησε]-(ποιος
Β΄. Επιρρηματικές – λέγονται έτσι επειδή παίζουν το ρόλο
επιρρήματος στην πρόταση εξάρτησης. Τέτοιες είναι οι:
τελικές [πάω] -(για
να
αιτιολογικές [φεύγει]-(
επειδή
χρονικές [τηλεφώνησα]-(όταν
υποθετικές [θα
καείς]-(εάν
συμπερασματικές
[τόσο]-(ώστε
εναντιωματικές [ήρθε]-(μολονότι
παραχωρητικές [θα
πάω]-(ακόμη και αν
καλή πρόοδο!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου